Czym jest choroba Hashimoto?
Choroba Hashimoto, znana również jako autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, to przewlekłe schorzenie, w którym układ odpornościowy organizmu zaczyna błędnie atakować własny gruczoł tarczowy. Ten atak prowadzi do stopniowego niszczenia komórek tarczycy, co z czasem może skutkować zaburzeniem jej funkcji i rozwojem niedoczynności tarczycy. Jest to najczęstsza przyczyna pierwotnej niedoczynności tarczycy na świecie. Proces chorobowy charakteryzuje się obecnością specyficznych przeciwciał, takich jak przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG), które są markerami tego autoimmunologicznego ataku. Choroba ta rozwija się zazwyczaj powoli, przez wiele lat, przechodząc od stanu, w którym tarczyca funkcjonuje prawidłowo, do pełnoobjawowej niedoczynności.
Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – co to znaczy?
Określenie „autoimmunologiczne zapalenie tarczycy” precyzyjnie opisuje mechanizm leżący u podstaw choroby Hashimoto. Oznacza to, że układ odpornościowy, który normalnie chroni organizm przed patogenami takimi jak bakterie i wirusy, w przypadku Hashimoto myli własne tkanki tarczycy z obcym ciałem. W odpowiedzi na ten błędny sygnał, komórki odpornościowe zaczynają wytwarzać przeciwciała, które atakują i uszkadzają komórki tarczycy produkujące hormony – tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3). Ten przewlekły stan zapalny prowadzi do stopniowej degeneracji gruczołu tarczowego, co objawia się upośledzeniem produkcji hormonów tarczycy, a w konsekwencji niedoczynnością tarczycy.
Najczęstsze objawy choroby Hashimoto
Objawy choroby Hashimoto są często niespecyficzne, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. Mogą one rozwijać się stopniowo i obejmować szeroki zakres dolegliwości, które wpływają na różne układy w organizmie. Do najczęściej zgłaszanych symptomów należą: przewlekłe zmęczenie, uczucie zimna, przyrost masy ciała, mimo braku zmian w diecie, suchość skóry, łamliwość i wypadanie włosów, zaparcia, problemy z koncentracją i pamięcią, obrzęki, a u kobiet mogą pojawić się zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz problemy z płodnością. Choroba ta występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Objawy psychiczne i neurologiczne
Choroba Hashimoto może znacząco wpływać na funkcjonowanie psychiczne i neurologiczne pacjenta. Wśród objawów psychicznych często wymienia się depresję, uczucie przygnębienia, zaburzenia nastroju, drażliwość, a także problemy z koncentracją, spowolnienie myślenia i zaburzenia pamięci. Pacjenci mogą odczuwać ogólne spowolnienie umysłowe. Neurologicznie, choroba może manifestować się poprzez bóle głowy, neuropatie (uszkodzenie nerwów obwodowych), które mogą objawiać się mrowieniem, drętwieniem lub uczuciem „przeskakiwania” w kończynach, a także parestezje, czyli nietypowe odczucia skórne.
Wpływ na skórę i włosy
Tarczyca odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego metabolizmu skóry i włosów, dlatego jej dysfunkcja w przebiegu choroby Hashimoto często manifestuje się widocznymi zmianami. Skóra staje się sucha, szorstka, może przybierać żółtawy odcień z powodu zaburzeń w metabolizmie karotenoidów. Włosy stają się łamliwe, suche, matowe i zaczynają nadmiernie wypadać, co może prowadzić do przerzedzenia fryzury, a nawet łysienia plackowatego. Paznokcie również mogą stać się kruche i łamliwe. Często obserwuje się również obrzęki, zwłaszcza na twarzy (tzw. twarz obrzęknięta), powiekach i kończynach, co jest związane z gromadzeniem się w tkankach glikozaminoglikanów.
Przyczyny i czynniki ryzyka Hashimoto
Przyczyny rozwoju choroby Hashimoto są złożone i wynikają z interakcji między predyspozycjami genetycznymi a czynnikami środowiskowymi. Choć dokładny mechanizm wywołujący autoagresję nie jest w pełni poznany, uważa się, że pewne czynniki mogą zwiększać ryzyko zachorowania lub wpływać na przebieg choroby.
Podatność genetyczna i czynniki środowiskowe
Podatność genetyczna odgrywa znaczącą rolę w rozwoju choroby Hashimoto. Badania wskazują na istnienie predyspozycji rodzinnych, co oznacza, że osoby, u których w rodzinie występowała choroba Hashimoto lub inne choroby autoimmunologiczne, są bardziej narażone na jej rozwój. Oprócz genów, istotny wpływ mają czynniki środowiskowe. Do tych czynników zalicza się przebyte infekcje wirusowe lub bakteryjne, które mogą wywołać reakcję autoimmunologiczną, przewlekły stres, który osłabia układ odpornościowy, palenie tytoniu, które jest silnie powiązane z chorobami tarczycy, a także nadmierna podaż jodu, który może nasilać proces autoimmunologiczny u osób predysponowanych. Niewłaściwa dieta, niedobory pewnych witamin i minerałów (np. selenu, witaminy D) również mogą mieć wpływ na funkcjonowanie tarczycy i układu odpornościowego.
Diagnostyka choroby Hashimoto
Wczesne i precyzyjne rozpoznanie choroby Hashimoto jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom. Diagnostyka opiera się na połączeniu badań laboratoryjnych, obrazowych oraz oceny objawów klinicznych przez lekarza.
Kluczowe badania: TSH, anty-TPO i anty-TG
Podstawą diagnostyki choroby Hashimoto są badania krwi oceniające funkcję tarczycy oraz obecność przeciwciał autoimmunologicznych. TSH (hormon tyreotropowy) jest pierwszym i najważniejszym wskaźnikiem oceniającym pracę tarczycy. Podwyższony poziom TSH zazwyczaj świadczy o rozwijającej się niedoczynności tarczycy. Równie istotne jest oznaczenie poziomu FT4 (wolnej tyroksyny) i FT3 (wolnej trójjodotyroniny), które bezpośrednio odzwierciedlają ilość aktywnych hormonów tarczycy we krwi. Kluczowe dla potwierdzenia diagnozy Hashimoto jest wykrycie przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz często również przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG). Ich obecność w podwyższonym mianie potwierdza autoimmunologiczny charakter zapalenia tarczycy. Dodatkowo, lekarz może zlecić wykonanie USG tarczycy, które może wykazać typowe zmiany w jej strukturze, takie jak obniżona echogeniczność miąższu, obecność guzków czy widoczne przegrody.
Leczenie choroby Hashimoto
Leczenie choroby Hashimoto ma na celu przede wszystkim wyrównanie niedoboru hormonów tarczycy i złagodzenie objawów towarzyszących niedoczynności. Choć nie istnieje metoda leczenia przyczynowego, która eliminowałaby autoimmunologiczny atak na tarczycę, odpowiednia terapia pozwala na powrót do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Farmakoterapia i dieta
Podstawą leczenia farmakologicznego jest suplementacja hormonów tarczycy, najczęściej za pomocą lewotyroksyny (syntetycznego odpowiednika T4). Dawka leku jest indywidualnie dobierana przez lekarza endokrynologa na podstawie wyników badań hormonalnych i objawów klinicznych pacjenta. Celem terapii jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonów tarczycy we krwi i złagodzenie objawów niedoczynności. Warto podkreślić, że jest to terapia zazwyczaj długotrwała, a czasami dożywotnia. Poza farmakoterapią, kluczowe jest stosowanie zbilansowanej diety, która dostarcza wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Choć nie ma jednoznacznych dowodów naukowych na skuteczność specyficznych diet eliminacyjnych w chorobie Hashimoto, dieta bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze jest zalecana. Ważne jest również monitorowanie spożycia jodu, unikanie nadmiernej podaży tego pierwiastka oraz ewentualna suplementacja selenu i witaminy D, które mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie tarczycy i układu odpornościowego. W przypadku współistnienia innych chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1 czy celiakia, konieczne może być wdrożenie dodatkowych zaleceń dietetycznych.
Hashimoto a ciąża: co warto wiedzieć?
Choroba Hashimoto i związane z nią zaburzenia funkcji tarczycy mogą mieć istotny wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Dlatego też, kobiety zmagające się z tą chorobą, które planują ciążę, powinny być pod ścisłą opieką lekarza.
W przypadku pacjentek z chorobą Hashimoto, które planują ciążę, zaleca się ścisłą kontrolę poziomu TSH przed poczęciem i w trakcie całej ciąży. Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy, zarówno niedoczynność, jak i nadczynność, mogą negatywnie wpływać na płodność oraz zwiększać ryzyko komplikacji ciążowych, takich jak poronienie, poród przedwczesny czy rozwój wad wrodzonych u dziecka. Nieleczona niedoczynność tarczycy w ciąży może prowadzić do poważnych konsekwencji dla rozwoju płodu, w tym do zaburzeń rozwoju mózgu i układu nerwowego. Dlatego też, kobiety w ciąży lub planujące ciążę, u których zdiagnozowano chorobę Hashimoto, powinny mieć odpowiednio dostosowaną dawkę lewotyroksyny, aby utrzymać poziomy hormonów tarczycy w normie. Regularne badania kontrolne TSH i FT4 są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia matki i zapewnienia optymalnych warunków dla rozwoju dziecka.
Dodaj komentarz